Jako trener pracujący często z dziećmi i młodzieżą z niepokojem obserwuję, jak wielu rodziców bezkrytycznie polega na siatkach centylowych przy ocenie rozwoju swoich dzieci. Choć narzędzie to może dostarczać cennych wskazówek, jego nadużywanie prowadzi często do mylnych wniosków i zaniedbań. Szczególnie niepokojące jest lekceważenie problemu nadwagi i otyłości u najmłodszych przez rodziców, którzy są uspokajani tym, że dziecko mieści się w siatce centylowej, zapominając że górne granice siatki wcale nie oznaczają prawidłowego rozwoju. Czas skonfrontować się z rzeczywistością i zastanowić, czy ślepe podążanie za tabelami i wykresami na pewno służy dobru naszych pociech.

Siła i pułapki statystyki

Siatka centylowa to narzędzie statystyczne wykorzystywane do monitorowania rozwoju dziecka na tle populacji rówieśników. Pozwala ocenić, czy wzrost, waga i inne parametry mieszczą się w przyjętych normach dla danego wieku i płci. Jej niewątpliwą zaletą jest możliwość wczesnego wychwycenia ewentualnych nieprawidłowości i podjęcia interwencji.

Jednak zbyt często zapomina się, że siatki centylowe prezentują uśredniony obraz populacji, a nie idealny wzorzec rozwoju. Bezkrytyczne dążenie do utrzymania dziecka w środkowych przedziałach może prowadzić do przegapienia indywidualnych odchyleń wynikających choćby z uwarunkowań genetycznych. Mieszczenie się w normie statystycznej nie zawsze oznacza optymalny rozwój konkretnego dziecka.

Nadwaga i otyłość – prawdziwa epidemia wśród dzieci

Szczególnie niebezpieczne jest ignorowanie problemu nadmiernej masy ciała u dzieci. Często rodzice uspokajają się, widząc, że waga ich pociechy mieści się w górnych centylach siatki, interpretując to jako oznakę dobrego rozwoju. Tymczasem według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wartości powyżej 85 centyla wskazują już na nadwagę, a powyżej 95. na otyłość[1].

Bagatelizowanie tych sygnałów ma poważne konsekwencje zdrowotne. Nadmierna masa ciała w dzieciństwie zwiększa ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie czy choroby sercowo-naczyniowe[2]. Otyłość pogarsza też sprawność fizyczną i może negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne, prowadząc do obniżonej samooceny i stygmatyzacji[3]. Warto też dodać, że otyłość w młodym wieku może skrócić życie nawet o 20 lat – bardzo ciekawy artykuł o tym napisał inny trener, na łamach portalu Fitnessowy.et

Holistyczne podejście do rozwoju

Aby uniknąć pułapek związanych z nadużywaniem siatek centylowych, potrzebujemy bardziej holistycznego podejścia do oceny rozwoju dzieci. Oprócz danych statystycznych, powinniśmy brać pod uwagę czynniki indywidualne, takie jak tryb życia, nawyki żywieniowe czy poziom aktywności fizycznej.

Kluczowe jest też reagowanie na niepokojące sygnały, nawet jeśli parametry mieszczą się w normach populacyjnych. Regularne pomiary, obliczanie wskaźnika masy ciała (BMI) i konsultacje z pediatrą pozwolą na wczesne wykrycie ewentualnych zaburzeń. W razie stwierdzenia nadwagi lub otyłości, należy wdrożyć kompleksowe działania obejmujące zmianę diety, zwiększenie aktywności fizycznej i wsparcie psychologiczne[4].

W kilku słowach:

• Siatki centylowe to przydatne, ale nie idealne narzędzie do oceny rozwoju dzieci
• Nadużywanie ich może prowadzić do lekceważenia problemu nadwagi i otyłości
• Waga powyżej 85. centyla u dzieci to już nadwaga, a powyżej 95. otyłość
• Nadmierna masa ciała w dzieciństwie niesie poważne konsekwencje zdrowotne
• Potrzebne jest holistyczne podejście uwzględniające czynniki indywidualne

Zachęcam rodziców i opiekunów do czujności i krytycznego myślenia w kwestii rozwoju najmłodszych. Nie pozwólmy, by ślepe zaufanie statystykom przysłoniło nam rzeczywiste potrzeby i ewentualne problemy naszych pociech. Tylko mądre i odpowiedzialne podejście zagwarantuje im najlepszy start w przyszłość.

Źródła:
[1] World Health Organization. (2022). Obesity and overweight. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
[2] Kumar S, Kelly AS. Review of Childhood Obesity: From Epidemiology, Etiology, and Comorbidities to Clinical Assessment and Treatment. Mayo Clin Proc. 2017;92(2):251-265. doi:10.1016/j.mayocp.2016.09.017
[3] Sahoo K, Sahoo B, Choudhury AK, Sofi NY, Kumar R, Bhadoria AS. Childhood obesity: causes and consequences. J Family Med Prim Care. 2015;4(2):187-192. doi:10.4103/2249-4863.154628
[4] Styne DM, Arslanian SA, Connor EL, et al. Pediatric Obesity-Assessment, Treatment, and Prevention: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2017;102(3):709-757. doi:10.1210/jc.2016-2573