What are you looking for, my friend?

Dbanie o zdrowie i kondycję to nie tylko regularne treningi i zbilansowana dieta. To także świadomość własnego ciała i jego możliwości. Badania wydolnościowe to doskonałe narzędzie pozwalające określić aktualny stan wytrenowania organizmu i wyznaczyć cele treningowe. Nie są one zarezerwowane wyłącznie dla profesjonalnych sportowców – każdy, kto chce świadomie pracować nad swoją formą, powinien rozważyć ich wykonanie. W tym artykule dowiesz się, jakie rodzaje badań wydolnościowych możesz wykonać, jak przebiega najpopularniejsze z nich – badanie ergospirometryczne, oraz kiedy warto się na nie zdecydować.

Rodzaje badań wydolnościowych

Istnieje kilka rodzajów badań wydolnościowych, różniących się metodologią i mierzonymi parametrami. Najpopularniejsze z nich to:

1. Test ergospirometryczny (VO2max) – mierzy maksymalną ilość tlenu, jaką organizm może przyswajać w ciągu minuty. Jest to kluczowy wskaźnik wydolności tlenowej, szczególnie istotny dla sportów wytrzymałościowych, takich jak bieganie, kolarstwo czy pływanie. Test wykonuje się na bieżni lub ergometrze rowerowym, stopniowo zwiększając obciążenie aż do osiągnięcia maksymalnego wysiłku ^[1], czyli tzw. „odmowy”.
2. Test FTP (Functional Threshold Power) – wykorzystywany głównie przez kolarzy, określa moc, jaką zawodnik może utrzymać przez godzinę. Jest to ważny wskaźnik pozwalający zaplanować treningi i strategie wyścigowe. Test FTP wykonuje się na trenażerze rowerowym, utrzymując przez 20 minut maksymalną moc, a następnie wynik mnoży się przez 0,95^[2].
3. Test progu mleczanowego – mierzy stężenie mleczanu we krwi podczas wysiłku o różnej intensywności. Pozwala określić próg mleczanowy, czyli moment, w którym organizm zaczyna produkować mleczan szybciej, niż jest w stanie go usuwać. Jest to ważny wskaźnik pozwalający zoptymalizować intensywność treningów^[3]. Test ten jest często łączony z badaniem ergospirometrycznym.

Badanie ergospirometryczne krok po kroku

Badanie ergospirometryczne, znane także jako test VO2max, to najpopularniejsza forma oceny wydolności organizmu. Przeprowadza się je w specjalistycznych laboratoriach pod okiem doświadczonych fizjologów. Oto jak przebiega cały proces:

1. Przygotowanie do badania – przed testem otrzymasz szczegółowe instrukcje. Zwykle należy unikać intensywnych treningów i spożywania alkoholu w dniu poprzedzającym badanie oraz nie jeść na 2-3 godziny przed testem.
2. Wywiad i pomiary wstępne – przed rozpoczęciem testu fizjolog przeprowadzi z Tobą krótki wywiad dotyczący stanu zdrowia, samopoczucia i celów treningowych. Następnie zmierzy Twoje podstawowe parametry, takie jak wzrost, waga, ciśnienie krwi i akcja serca w spoczynku.
3. Przygotowanie do wysiłku – zostaniesz podłączony do specjalistycznej aparatury monitorującej pracę serca (EKG), ciśnienie krwi i wentylację płuc. Na twarz założona zostanie maska oddechowa połączona z analizatorem gazów.
4. Rozgrzewka – przed właściwym testem wykonasz kilkuminutową rozgrzewkę na bieżni lub ergometrze rowerowym, aby przygotować organizm do wysiłku.
5. Test wysiłkowy – po rozgrzewce rozpocznie się właściwy test. Będziesz wykonywać wysiłek o stopniowo zwiększanej intensywności, aż do osiągnięcia maksimum możliwości. Tempo i obciążenie będą dostosowywane tak, by doprowadzić Cię do maksymalnego zmęczenia w ciągu kilkunastu minut.
6. Ocena wyników – po zakończeniu testu fizjolog przeanalizuje zebrane dane. Otrzymasz szczegółowy raport zawierający kluczowe wskaźniki, takie jak maksymalny pobór tlenu (VO2max), progi metaboliczne, tętno maksymalne i wiele innych. Na podstawie tych danych możesz zoptymalizować swój plan treningowy.

Kiedy warto wykonać badania wydolnościowe?

Badania wydolnościowe warto wykonywać regularnie, aby monitorować postępy i optymalizować treningi. Szczególnie zalecane są w następujących sytuacjach:

1. Rozpoczynanie przygody ze sportem – test wydolnościowy pozwoli określić Twój aktualny poziom i dobrać odpowiednie obciążenia treningowe. Dzięki temu zminimalizujesz ryzyko kontuzji i przyspieszysz postępy. W zasadzie możesz je wykonać już po kilku miesiącach od rozpoczęcia przygody z bieganiem lub kolarstwem górskim.
2. Planowanie sezonu startowego – jeśli przygotowujesz się do ważnych zawodów, badania wydolnościowe pomogą zoptymalizować formę na konkretny dzień. Na podstawie wyników możesz precyzyjnie zaplanować cykl treningowy i monitorować postępy.
3. Powrót po kontuzji – jeśli wracasz do sportu po dłuższej przerwie spowodowanej urazem, badanie wydolnościowe pozwoli określić, na jakim etapie jest Twój organizm i jak dostosować treningi, by bezpiecznie odbudować formę.
4. Ogólna ocena kondycji – nawet jeśli nie trenujesz wyczynowo, regularne badania wydolnościowe są cennym narzędziem monitorowania zdrowia. Pozwalają wykryć ewentualne nieprawidłowości i w porę zareagować.

Do zapamiętania

Badania wydolnościowe to inwestycja w zdrowie i sportowy rozwój. Dzięki nim możesz:

• Ocenić aktualny stan organizmu
• Zoptymalizować intensywność i objętość treningów
• Monitorować postępy
• Zminimalizować ryzyko kontuzji
• Precyzyjnie zaplanować formę na konkretne starty

Pamiętaj, że regularne wykonywanie badań to podstawa świadomego treningu. Zdecyduj się na nie, niezależnie od poziomu zaawansowania, a przekonasz się, jak wiele możesz zyskać dzięki wiedzy płynącej z analizy własnego organizmu.
W połączeniu z odpowiednio zbilansowaną dietą, regularnym treningiem i zdrowym trybem życia, badania wydolnościowe pomogą Ci osiągnąć wymarzoną formę i cieszyć się lepszym zdrowiem na co dzień. Powodzenia!

Źródła:
[1] Levine B.D. (2008). VO2max: what do we know, and what do we still need to know? The Journal of Physiology, 586(1), 25-34.
[2] Allen H., Coggan A. (2010). Training and Racing with a Power Meter. VeloPress.
[3] Faude O., Kindermann W., Meyer T. (2009). Lactate threshold concepts: how valid are they? Sports Medicine, 39(6), 469-490.